Τρίτη 25 Οκτωβρίου 2011

24/ 10/ 11 90 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΝΑΝΟΥ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗ

Στο ποιητικό σύμπαν του Ν. Βαλαωρίτη

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ

«Να τα εκατοστίσει!». Η ευχή, ήδη, σαν να ακούγεται μέσα σε όλους, οι οποίοι θα τιμήσουν τα ενενηντάχρονα γενέθλια του Νάνου Βαλαωρίτη (γεννήθηκε το 1921, στη Λωζάννη), του μεγαλύτερου εν ζωή Ελληνα ποιητή.

«Πρόβλεψα το χάος που θα εγκατασταθεί στον τόπο μας. Το ποίημα "Το χτύπημα" πρόκειται για ένα ειρωνικό χτύπημα που κορυφώνεται συγκρουσιακά με ένα βιβλίο Ιστορίας», λέει προφητικά ο Νάνος ΒαλαωρίτηςΘα τον τιμήσουν είτε μιλώντας γι' αυτόν είτε ευρισκόμενοι στο ακροατήριο. Σ' αυτές τις εκδηλώσεις οι «πάνω» και οι «κάτω» δεν διαφέρουν. Τους ενώνει η αύρα του τιμώμενου. Τον τιμά απόψε ο Σύλλογος «Οι Φίλοι της Μουσικής», του οποίου ο ποιητής αποτελεί επίτιμο μέλος.

Αν η ιδιοσυγκρασία στην ποίηση σφραγίζει την προδιάθεση και επικροτεί το ταλέντο, η παιδεία έρχεται δευτερευόντως να διαστείλει το ποιητικό γεγονός ώς την ερμηνεία της γέννησής του. Και ο Νάνος Βαλαωρίτης ως ποιητής τιθάσευσε τα δαιμόνια της πρωτογενούς δημιουργίας. Ως ερμηνευτής, από την έδρα του πανεπιστημιακού δάσκαλου, τους έδωσε τα κλειδιά του και τα ξεκλείδωσε. Το αποτέλεσμα; Στο σώμα της ποίησής του έκρυψε το ταλέντο και άφησε να φανούν οι ερμηνείες, κι αυτές, όμως, ως ποιητικό υλικό.
Την τελευταία χρονιά, τέσσερις εκδοτικοί οίκοι εξέδωσαν ισάριθμες ποιητικές συλλογές του. Ο Νάνος Βαλαωρίτης δεν τις έγραψε όλες χθες και προχθές -που λέει ο λόγος-, αλλά αποτελούν εργασία ετών. Αργοπόρησαν να εκδοθούν, υπακούοντας στο επιχείρημα «ότι η ποίηση δεν πουλάει». Ας τις δούμε μία προς μία: «Τα άνθη του θερμοκηπίου» («Απόπειρα»), «Γραμματοκιβώτιον ανεπίδοτων επιστολών» («Υψιλον»), «Χρίσματα» («Κοινωνία των δεκάτων»), «Ουρανός χρώμα βανίλιας» («Αγκυρα»).
Ποιο είναι το κοινό χαρακτηριστικό τους; Ο ίδιος χαρακτηρίζει τα τελευταία του ποιήματα «μεταϋπερρεαλιστικά, τα οποία ενσωματώνουν την τρέχουσα πραγματικότητα, χωρίς να λείπει το φαντασιακό». Διευκρινίζει: «Ποιήματα, τα οποία δεν λειτουργούν ως πολιτικά μανιφέστα, γιατί, καθώς είναι προπάντων ένα γλωσσικό σύνολο, πρέπει να διατηρούν ένα μυστικό και μία αμφιβολία για την πραγματικότητα. Αλλιώς δεν έχουμε ποιήματα. Η ειρωνεία, το χιούμορ και η παρωδία είναι τρόποι με τους οποίους "παίζω" με τη γλώσσα».
Να, για παράδειγμα, η συλλογή «Ουρανός χρώμα βανίλιας» έχει επάνω τα ίχνη της εκτεταμένης και καταστροφικής πυρκαγιάς της Πάρνηθας, όπως την είδε ο ποιητής να «γράφεται» στον ουρανό της Πατριάρχου Ιωακείμ. Είχε το ίδιο ροζ χρώμα βανίλιας, στο Κολωνάκι, στα Ιλίσια, στους Αμπελόκηπους και στην Κυψέλη. Εν τούτοις, η καταγγελία, «ανάμεσα στις γραμμές» δεν απουσιάζει: «Η κριτική της σημερινής ζωής, της γραφειοκρατίας, του παράλογου της καθημερινότητας και της οικονομικής, που τώρα άρχισε να δημιουργείται».
«Προέβλεψα το χάος που θα εγκατασταθεί στον τόπο μας. Π.χ., το ποίημα "Το χτύπημα" ξεκινά μ' ένα χτύπημα στην πόρτα και ακολουθούν όλα τα χτυπήματα... Πρόκειται για ένα ειρωνικό χτύπημα, που κορυφώνεται συγκρουσιακά μ' ένα βιβλίο Ιστορίας!», λέει, αλλά ελάχιστοι παραδέχονται τα λόγια προφήτη, όταν δεν χαϊδεύουν τ' αυτιά.
info: αίθουσα MC2 του Μεγάρου Μουσικής (7 μ.μ.), με είσοδο από τη Βασ. Σοφίας. Θα μιλήσουν: Ιωάννα Κωνσταντουλάκη - Χάντζου, καθηγήτρια Συγκριτικής Λογοτεχνίας, Βίκτωρ Ιβάνοβιτς, κριτικός λογοτεχνίας, Νάντια Αργυροπούλου, ιστορικός Τέχνης.
«Πολιτιστική αντίσταση!»
«Να αντισταθούμε πολιτιστικά, γιατί πλέον υπερασπιζόμαστε την ύπαρξή μας ως έθνος. Εχουμε γίνει στόχος λοιδοριών και επιθέσεων: ότι είμαστε άχρηστοι, κίτρινοι, ψεύτικοι, ότι δεν ανταποκρινόμαστε στους αρχαίους Ελληνες, μας αμφισβητούν τη νεοελληνική γλώσσα. Οι Ελληνες είναι ιδιαίτερη εθνότητα και έχει αμφισβητηθεί με χίλιους τρόπους», ακούγεται η αντίδραση του Νάνου Βαλαωρίτη, χρωματισμένη με τα χερτζ της αγωνιώσας κραυγής.
«Οι Ευρωπαίοι θεωρούν τους εαυτούς τους αυθεντικούς κληρονόμους του αρχαίου πολιτισμού, ενώ είναι αυτός που τους δημιούργησε. Δεν καταλαβαίνουν ότι όταν χτυπάνε την Ελλάδα, χτυπάνε ένα σύμβολο και τον εαυτό τους. Πρέπει να καταλάβουν ότι δεν είμαστε μια οποιαδήποτε εθνότητα των Βαλκανίων, έχουμε ένα βάρος. Το εξώφυλλο του περιοδικού "Focus", με την Αφροδίτη και το δάχτυλο, επιστρέφεται επάνω τους και τους υποβιβάζει». Ο Νάνος Βαλαωρίτης βλέπει την Ελλάδα, όχι από την ασφάλεια ενός 90χρονου, αλλά από την ανασφάλεια του νεαρού ζευγαριού, το οποίο δίνει ένα φιλί απεγνωσμένης ελπίδας, μπροστά στην αμηχανία του βλέμματος μιας διμοιρίας των ΜΑΤ.
http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes&id=320447

Το ‘να μέσα στ’ άλλο

Τα πάντα αλλάζουνε γίνονται το ‘να τ’ άλλο
Τα ξύλα γίνονται πέτρες τα δέντρα σύννεφα
Οι γυναίκες άντρες τα φύλλα θάλασσες
Τα φτερά πηγάδια τα μάτια αέρας
Τα σερτάρια μέταλλα τα λουλούδια νους
Τα γράμματα και οι γραφές γίνονται
Αναλφάβητα τ΄ ωραίο γίνεται κτήνος
Τ’ αρσενικό ουδέτερο το μυστήριο φανερώνεται
Η ελπίδα τυφλώνεται όπως ο πλούτος
Τα πάντα είναι τηλεσκόπια και τίποτα δεν είναι
Σίγουρο ότι θα γίνει ή δε θα γίνει
Όλα είναι το ένα μέσα στ΄ άλλο πέτρες
Ποτάμια τρέχουνε από τα δάχτυλά του
Οι λέξεις τους είναι τουλίπες
Η αγάπη του είναι στέρνα είναι τραπέζι
Μια πολυθρόνα κάθεται μες στο δεξί του μάτι
Το περιβόλι του παραθυριού είναι ένα
Κοιμητήριο φύλλων η αγορά είναι παρθένα
Και η δροσιά του δειλινού μια στραβοτιμονιά
Μια βελόνα τεντώνει την κλωστή της ώσπου να σπάσει
Ένα πόδι μασάει την αλυσίδα του ένας χαρταετός
Γίνεται σκύλος και δαγκώνει όποιον έτυχε να περάσει
Ένα παιδί ορφανό γίνεται η μητέρα ενός άλλου
Ένας τίτλος γίνεται άπορος και παντρεύεται
Ό,τι υπάρχει ζει, τα μέταλλα μέσα στη γη
Οι πέτρες μες στο χώμα, απόδειξη πως μαραίνονται
Άμα τα ξεριζώσεις ο κόσμος είναι τρομερός
Δανείζει και δανείζεται αλλάζει χρώμα
Δε λέγεται πια όπως λέγεται είναι
Τέρας χελώνα ντιβάνι καναπές μπούτι γκαζιέρα
Και μαλλί ξανθό γύρω από ένα γυναικείο φύλο

http://www.poiein.gr/archives/4227/index.html

ΝΑΝΟΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ - ΜΕΡΟΣ 1 (VIDEO BY H.O.P.E. FOR POETICANET)

Το μάθημα της χαραυγής

Με το κόκκινο φίδι που γεννιέται στο αίμα τους

με τη διπλή φλογέρα που κοιμάται στο βλέμμα τους

τα παιδιά σας θα μεγαλώσουν κι αυτά

θα τινάξουν το βαρύ χαλινάρι να εμποδίζει το όνειρό σας

θα παρατήσουν τους χορούς και τα παιχνίδια στα τρυφερά λαγκάδια

και θα περάσουν σιωπηλοί μαρμαροτράχηλοι τις ατσαλένιες πόρτες

να πλημμυρίσουν τη γερασμένη σας πολιτεία

και τ’ αγέρωχα παλικάρια μεθυσμένα από το αίμα της χαραυγής

θα τιναχτούν να γιορτάσουν το ξύπνημά τους

να τραγουδήσουν με τη δική σας φωνή ένα δικό τους αστέρι

ν’ αγναντέψουν με τα δικά σας βλέμματα ένα δικό τους ήλιο

να κοιμηθούν με το δικό σας ύπνο ένα λαφρύτερο ύπνο

και θάρθουν αστροντυμένοι

όπως έρχεται το φεγγάρι να λιώσει στην αμασχάλη του βουνού

και θάρθουν ηλιολουσμένοι

όπως έρχεται το μαχαίρι αστραφτερό να βρει το κοιμισμένο χέρι

και θάρθουν ανεμοπόδαροι θαλασσοφιλημένοι

να τινάξουν στη μαραμένη σας αγκαλιά τη ζωντανή τους αγάπη

τα πλούσια κι απλοϊκά τους δώρα.

http://mistyhopes.blogspot.com/2010/06/blog-post.html

ΝΑΝΟΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ - ΜΕΡΟΣ 2 (VIDEO BY H.O.P.E. FOR POETICANET)

ΝΑΝΟΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ - ΜΕΡΟΣ 3 (VIDEO BY H.O.P.E. FOR POETICANET)

Κουράστηκα να σ' αγαπώ

Θέλω να με βγάλουν στο σφυρί
θέλω να μπω στη φυλακή
θέλω νάμαι όπως την Κυριακή
που τρώμε όλοι ένα γλυκό

θέλω να γίνω χρυσοχόος
με χρυσόσκονη να σε χρυσίσω
θέλω να πάμε στην Αμερική
να γνωρίσουμε τον κύριο Κροίσο

θέλω να ταξιδέψω στην Ινδία
να καώ στη νεκρική πυρά
ψέλνοντας μια σούτρα βουδική
στον Γάγγη να ρίξουν τα οστά

θέλω ν' ανεβώ τον Αμαζόνιο
αντίθετα στο ρεύμα - να φαγωθώ
από ένα σαρκοβόρο τροπικό φυτό
ψελλίζοντας μια σολομονική

θέλω να σε δω βαθειά στα μάτια
έλεος να σου πω σταμάτα
κι ας λουστώ για δεύτερη φορά
στον καταρράχτη Νιαγάρα

θέλω ν' αναμετρηθώ με τη σκιά
που πάντοτε σ' ακολουθεί
ν' αρμενίσω με λευκά πανιά
στην Ευρώπη με τα συνδικάτα

θέλω ν' αναληφθώ στα επουράνια
να μη σε ξανασκεφτώ ποτέ μου
να κάτσω δίπλα στον Αρχάγγελο
να διαβάζουμε φτηνά ρομάντσα

(αθηνα 21 απρ. 2005)

http://poema.gr/poem.php?id=118

ΝΑΝΟΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ - ΜΕΡΟΣ 4 (VIDEO BY H.O.P.E. FOR POETICANET)

ΝΑΝΟΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ - ΜΕΡΟΣ 5 (VIDEO BY H.O.P.E. FOR POETICANET)

ΝΑΝΟΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ - ΜΕΡΟΣ 6 (VIDEO BY H.O.P.E. FOR POETICANET)

Το χτύπημα

Το χτύπημα στην πόρτα
προκαλούσε πανικό
ο χτύπος της καρδιάς
στην βαρυχειμωνιά

χτυπήματα του βούρδουλα
στη ράχη του τιμωρημένου
το χτύπημα του χάρακα
σε χέρι ανοιγμένο

στου Πάσχα τη γιορτή
χτυπούσαν οι καμπάνες
δράματα και τραγωδίες
στα πέτρινα καθίσματα

περιμέναμε απάντηση
από κάποιον τηλεφωνικώς
μα στη σκηνή ξεχάσαμε
ποια ήταν η ερώτηση

ποιος είσαι κι από πού
πώς λέγεσαι επισήμως
πώς σε φωνάζουν οι δικοί σου
τι δηλώνεις στην αστυνομία

βγήκαμε στις λεωφόρους
σε πορείες διαμαρτυρίας
με συνθήματα αυτοδυναμίας
για την κοσμοθεωρία μας

πέσαμε άδικα μαχόμενοι
χτυπημένοι κατακέφαλα
από σύγκρουση μετωπική
με εγχειρίδιο ιστορίας

(αθηνα 2006)

http://poema.gr/poem.php?id=118

ΝΑΝΟΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ - ΜΕΡΟΣ 7 (VIDEO BY H.O.P.E. FOR POETICANET)

ΝΑΝΟΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ - ΜΕΡΟΣ 8 (VIDEO BY H.O.P.E. FOR POETICANET)

ΝΑΝΟΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ - ΜΕΡΟΣ 9 (VIDEO BY H.O.P.E. FOR POETICANET)

Νάνος Βαλαωρίτης

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο Νάνος Βαλαωρίτης γεννήθηκε το 1921 στη Λωζάνη της Ελβετίας. Είναι ποιητής και συγγραφέας, δισέγγονος του ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Σπούδασε νομικά, φιλολογία (Αγγλική και Γαλλική) στα πανεπιστήμια των Αθηνών, Λονδίνου, και Σορβόνης.

Βίος

Γεννήθηκε στην Λωζάννη της Ελβετίας και ήταν γιος του διπλωμάτη Κωνσταντίνου Βαλαωρίτη, γιου του Ιωάννη Βαλαωρίτη. Γράφει από νέος — πρωτοδημοσιεύει στα Νέα Γράμματα το 1939. Το 1944 δραπετεύει απ' την γερμανοκρατούμενη Ελλάδα μέσω του Αιγαίου στην Τουρκία, από εκεί στη Μέση Ανατολή και τελικά στην Αίγυπτο όπου συναντάει τον Σεφέρη ο οποίος υπηρετούσε την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση ως γραμματέας της ελληνικής πρεσβείας στο Κάιρο. Το 1944 μετά από προτροπή του Σεφέρη ο Βαλαωρίτης ταξιδεύει στο Λονδίνο για να βοηθήσει στην ανάπτυξη λογοτεχνικών δεσμών μεταξύ Ελλάδας και Βρετανίας. Συναντά τους Τ.Σ. Έλιοτ, Γ.Χ. Όντεν, Ντύλαν Τόμας και εργάζεται για τον Λούις ΜακΝις στο BBC. Εκτός από τη μελέτη αγγλικής λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου, κάνει και μεταφράσεις (στα αγγλικά) Ελλήνων μοντερνιστών ποιητών, μεταξύ των οποίων του Ελύτη και του Εμπειρίκου. Το 1947 εκδίδει την Τιμωρία των Μάγων, την πρώτη του ποιητική συλλογή, στο Λονδίνο. Από το 1954 μέχρι το 1960 συμμετέχει στην ομάδα των σουρεαλιστών του Παρισιού.

Το 1960 επιστρέφει στην Ελλάδα, και ανάμεσα 1963 και 1967 είναι ο εκδότης και διευθυντής του λογοτεχνικού περιοδικού Πάλι. Όταν η χούντα έρχεται στην εξουσία το 1967, νιώθει πως δεν έχει άλλη επιλογή παρά να αυτοεξοριστεί, έτσι το 1968 ταξιδεύει στις ΗΠΑ όπου και διδάσκει συγκριτική λογοτεχνία και δημιουργικό γράψιμο στο πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο, μια θέση που κράτησε για 25 χρόνια. Το 1983 βραβεύεται με το Α' Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή του Μερικές γυναίκες (ενώ είχε αρνηθεί ανάλογη βράβευση το 1958. Το 1976 είχε, επίσης, αρνηθεί την πρόταση να γίνει αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών). Το Δεκέμβριο του 2009 του απονεμήθηκε το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολo του έργου του.[1]

Θεατρικά του έργα έχουν παιχτεί σε Παρίσι, Σπολέτο, Άαρους, και Αθήνα. Έχει συνεργαστεί με τα λογοτεχνικά περιοδικά Τετράδιο, Σήμα, Horizon, New Writing και Daylight.

Έργα

Ποίηση

Η Τιμωρία των Μάγων, ιδιωτική έκδοση 1947

Κεντρική Στοά, ιδιωτική έκδοση 1958

Terre de Diamant, ιδιωτική έκδοση 1958

Κάποιος 1963

Hired Hieroglyrhs 1970

Dipomatic Relations 1971

Ανώνυμο Ποίημα του Φωτεινού Αηγιάννη 1977

Εστίες Μικροβίων 1977

Ο Ήρωας του Τυχαίου 1979

Flash Bloom 1980