ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΕΓΡΕΠΟΝΤΗΣ - ΠΟΙΗΤΗΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ

Της Κούλας Ντάνου

Ήταν δεν ήταν, που ο κόκορας λάλησε

ήταν δεν ήταν καλή μου, αδελφή μου, πρωί

που σε πήραν, δεν ήταν ακόμα η αυγή.

Και τα μαύρα κρικέλια της πόρτας σαν άνοιξε

με τόσους άλλους συντρόφους σε πήραν μαζί

ήταν δεν ήταν, όχι δεν είχε χαράξει η αυγή.

Ήσουν δεν ήσουν, σαν ψέμα μας φάνηκε

ήσουν δεν ήσουν, όχι δεν ήσουν καλή μου εσύ

ότι παίζαν ακόμα η νύχτα κ’ η αυγή.

Της πατρίδας τραγούδι και τ’ αγώνα ξεμάκρυνε

ήταν δεν ήταν, καλή μου, δεν ήταν πρωί

κ’ ήταν δεν ήταν, καλή μου, η δική σου φωνή.

Σα να σκίστηκε η γη σαν ο κόσμος να σάλεψε

μες στην τόση που υπήρχε, αδελφή μου, σιγή

πολυβόλων ριπές ό,τι κρόκιζε η αυγή

όχι δεν ήσουν εσύ κι όμως ήσουν εσύ

αδελφή μου, καλή μου, καλή μου αδελφή,

σα σε σκότος σκορπιός στην καρδιά μας να δάγκασε.

Ποιο τραγούδι, τι κλάμα, ποιος όρκος θα ταίριαζε

τούτ’ την ώρα που το χρόνο μαρμάρωσες σύ

κ’ ήταν δεν ήταν, όχι, δεν ήταν ακόμη πρωί.

Ήσουν δεν ήσουν –η φωνή σου που φάρδαινε

τη στενή φυλακή μας στα πλάτη του κόσμου εσύ

ήταν είναι και θάναι η δική σου η φωνή.

Την καρδιά και τα δόντια μας τώρα θα σφίξουμε

να φυλάξουμ’ αιώνια τη γλυκειά σου ειδή

τι’ χε δεν είχε της ζωής σου χαράξει η αυγή.

Ήταν δεν ήταν, που ο κόκορας λάλησε

ήταν δεν ήταν, καλή μου, αδελφή μου, πρωί

που σε πήραν, μα τώρα ροδίζει η αυγή…

(Δημοσιεύτηκε στην «Επιθεώρηση Τέχνης», τ. 76, Απρίλιος 1961, σελ. 312)

πηγή: http://www.sarantakos.com

Κάνιστρο εκλεκτής Ποίησης

Πέντ' έξι εργάτες ήρθαν το πρωί
νομίσαμε για την πλατεία
μα ήταν για τον ανδριάντα
που είχαν έλθει.
( Πότε εκείνες οι πατάτες
οι λόγοι- ο εμετικός αυτός βερμπαλισμός
η επισημότης- σαν να 'τανε χτες...)

Ως το μεσημέρι το βάθρο μόνο
χωρίς σκοπό και δίχως σημασία
αν η ματαιότητα σιωπηλά κι αθόρυβα
δε 'ρχόταν να στηθεί
και με το σαρδόνιό της γέλιο
τις πιο απίθανες μοναχικές μας ώρες
να μας ανησυχεί.

Καθημαγμένοι, 1960.

πηγή: http://gerontakos.blogspot.com

Δειλινό

Σύννεφο τριανταφυλλί πέφτει μες στη λίμνη
και γλυκό ένα φιλί φιλικό της δίνει.
Σύννεφα τριανταφυλλιά σαν τα τριαντάφυλλα
γέμισε η λίμνη. Μοιάζει με τριανταφυλλιά
με τα τριαντάφυλλα η μικρή μας λίμνη.

Γύρω-γύρω ένα χορό γύρω από τη λίμνη,
χαρωπό ένα χορό παιδομάνι στήνει.
Σύννεφα τριανταφυλλιά σαν τα τριαντάφυλλα
γέμισε η λίμνη. Μοιάζει με τριανταφυλλιά
με τα τριαντάφυλλα η μικρή μας λίμνη.

Ακορντεόν

Στη γειτονιά μου την παλιά είχα ένα φίλο
που ήξερε και έπαιζε τ' ακορντεόν
όταν τραγούδαγε φτυστός ήταν ο ήλιος
φωτιές στα χέρια του άναβε τ' ακορντεόν

Μα ένα βράδυ σκοτεινό σαν όλα τ' άλλα
κράταγε τσίλιες παίζοντας ακορντεόν
φασιστικά καμιόνια στάθηκαν στη μάντρα
και μια ριπή σταμάτησε τ' ακορντεόν

Τ' αρχινισμένο σύνθημα πάντα μου μένει
όποτε ακούω από τότε ακορντεόν
κι έχει σαν στάμπα τη ζωή μου σημαδέψει
δε θα περάσει ο φασισμός

Προαίσθηση

Κάποτε σαν δυο ξένοι θα δίνουμε τα χέρια
κι όλη αυτή η πυρκαγιά
θάναι: τα περασμένα
οι μέρες που περάσαμε μαζί
σχεδόν μια ιστορία τρίτων

Κανένας ποτέ δε γλιτωσε απ' το χρόνο.

Καταλαβαίνεις τώρα
γιατί κάθε στιγμή μου είμαι αληθινός,
γιατί κάθε στιγμή μου θέλω νάναι αληθινή.

πηγή: http://n-tomaras.blogspot.com

Γιάννης Νεγρεπόντης

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Γιάννης Νεγρεπόντης Λογοτεχνικό ψευδώνυμο του ποιητή, πεζογράφου και στιχουργού Γιάννη Ξυνοτρούλια που γεννήθηκε στη Λάρισα, το 1930, όπου έζησε ως τα οκτώ του χρόνια, οπότε ήρθε οικογενειακώς στην Αθήνα. Ο Γιάννης Νεγρεπόντης άφησε την τελευταία του πνοή το πρωί στις 22 Σεπτεμβρίου 1991, στο νοσοκομείο «Ιπποκράτειο» όπου νοσηλευόταν χτυπημένος από θανατηφόρο καρκίνο. Ήταν 61 χρόνων.

Η ζωή του 

Σπούδασε αρχαιολογία στη φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (λόγω πολιτικών φρονημάτων δεν αξιοποίησε ποτέ επαγγελματικά το πτυχίο που πήρε) καθώς και στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών, με δασκάλους τον Ροντήρη, τον Βεάκη, τον Σιδέρη (αλλά ούτε κι αυτές τις σπουδές αξιοποίησε επαγγελματικά). Συνεργάστηκε με περιοδικά και εφημερίδες όπως και με την ΕΡΑ. Μετά το 1967 ασχολήθηκε με τη συγγραφή στίχων για τραγούδια.

Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1949 δημοσιεύοντας διήγημά του στο περιοδικό Ελληνική Δημιουργία, που εξέδιδε ο Σπύρος Μελάς, με το ψευδώνυμο Γιάννη Νικολάου. Αργότερα άρχισε να δημοσιεύει στο περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης με το ψευδώνυμο Τζων. Μέρος του αρχείου του βρίσκεται στο ΕΛΙΑ. Η πρώτη του ποιητική συλλογή έρχεται αργότερα, το 1958. Είναι το «Πρόσωπα και χώρος», όπου υπογράφει με το ψευδώνυμο Νεγρεπόντης, με το οποίο καθιερώνεται. Υπήρξε αριστερός, την 21η Απριλίου 1967, συλλαμβάνεται και εξορίζεται για τρία χρόνια, στη Γυάρο και τη Λέρο.

Καταπιάστηκε και διακρίθηκε σε όλα τα είδη του γραπτού λόγου: ποίηση, πεζογραφία, θέατρο, τραγούδι, κριτική, δοκίμιο, χρονογράφημα, σάτιρα, ευθυμογράφημα, παιδικά, ραδιοφωνικό σχόλιο. Τραγούδια του έχουν μελοποιήσει οι Μίκης Θεοδωράκης, Χρήστος Λεοντής, Λίνος Κόκκοτος και άλλοι. Από τους πρωτοπόρους της «πολιτιστικής επανάστασης» της δεκαετίας του '60, έγινε ευρύτερα γνωστός και αγαπητός με τα τραγούδια του «Το ακορντεόν» (που τελειώνει με το σύνθημα «δεν θα περάσει ο φασισμός») και «3ος παγκόσμιος» που μελοποίησε ο Μάνος Λοΐζος. Ο ίδιος μελοποίησε τα αντιρατσιστικά «Νέγρικα», που τραγούδησε η Μαρία Φαραντούρη. Ήταν τα τραγούδια που έγιναν αρχικά γνωστά από τις μπουάτ και πέρασαν και τραγουδήθηκαν -απαγορευμένα πια- από στόμα σε στόμα, στα χρόνια της δικτατορίας.

Η ικανότητα του Νεγρεπόντη να περνάει μηνύματα, χωρίς να είναι κραυγαλέος και ευκαιριακός, καταφάνηκε και στα κατοπινά χρόνια με τα «Μικροαστικά» και τα «Μαθήματα πολιτικής οικονομίας» -πολυτραγουδισμένα επίσης- που έντυσε μουσικά ο Λουκιανός Κηλαηδόνης. Τα «Μικροαστικά» γνώρισαν επιτυχία και ως σατιρικό θεατρικό έργο. Ένα ακόμη ποιητικό έργο, το «Φυλάττειν Θερμοπύλας», που έγραψε εξόριστος στη δικτατορία, έχει μελοποιήσει στο μεγαλύτερο μέρος τους, υπό μορφή ορατορίου, ο Χρήστος Λεοντής.

Στην εξορία 

Την 21η Απριλίου 1967 ο Γιάννης Νεγρεπόντης συλλαμβάνεται και παραμένει εξόριστος στη Γυάρο και τη Λέρο (Παρθένι) τρία χρόνια. Εκεί γράφει το «Φυλάττειν Θερμοπύλας», που βγάζει έξω παράνομα και μοιράζει σε φίλους, πριν κυκλοφορήσει σε βιβλίο, η γυναίκα του Αργυρώ. Το ίδιο κυκλοφόρησε και στα γερμανικά, σε μια θαυμάσια έκδοση με χαρακτικά του μεγάλου Κρις Χάμπερ.

Ευαίσθητος, παρατηρητικός, οξύτατος, διεισδυτικός, καίριος, με χιούμορ λεπτό αλλά καταλυτικό και επιπλέον άριστος γνώστης της ελληνικής, ο Γιάννης Νεγρεπόντης είχε μια συνεχή διακριτική παρουσία στην πνευματική μας ζωή, χωρίς ποτέ να εκμεταλλευτεί ή να «αξιοποιήσει» την ιδεολογία του -και σίγουρα είχε πολλά ακόμη να προσφέρει, αν δεν έφευγε πρόωρα. Είχε εκτός των άλλων την ικανότητα να βλέπει πέρα από την εποχή του, πράγμα που φαίνεται κι από τους ακόλουθους προφητικούς στίχους, από το «Φυλάττειν Θερμοπύλας»:

«Πολλά μας βρήκαν/ και τα χειρότερα/ απ' τα μέσα/ Τ' απόρθητα κάστρα/ τα μεγάλα/ ποτέ δεν πέφτουν/ απ' τα έξω/ το λάλον ύδωρ/ απερίσκεπτα/ αφήσαμε να χαθεί».

Βιβλιογραφία 

• Συνάντηση. Αθήνα, Καλειδοσκόπιο, 2002. Σελ.: 27.
• Λίγο μετά τη σιωπή. Αθήνα, Καλειδοσκόπιο, 2001. Σελ.: 59.
• Πρόσωπα και χώρος. Αθήνα, Καλειδοσκόπιο, 2000. Σελ.: 85.
• Καθημαγμένοι. Αθήνα, Καλειδοσκόπιο, 1999. Σελ.: 86.
• Μικροαστικά. Αθήνα, Καλειδοσκόπιο, 1999. Σελ.: 156.
• Φυλάττειν Θερμοπύλας. Αθήνα, Καλειδοσκόπιο, 1999. Σελ.: 29.
• Δεκαπέντε παραμύθια. Αθήνα, Κέδρος, 1996. Σελ.: 118.
• Είμαι Έλλην, το καυχώμαι. Αθήνα, Καστανιώτη, 1993. Σελ.: 205.
• Ο φίλος μας ο Αίσωπος. Αθήνα, Κέδρος, 1990. Σελ.: 95.
• Οι κατσαρίδες ποτέ δεν πεθαίνουν. Το πούπουλο. Αθήνα, Αίολος, 1986. Σελ.: 82.
• Ο γάμος, η διαθήκη και οι έρωτες. Αθήνα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1981. Σελ.: 214.
• Ο κύριος Χι. Αθήνα, Αστάρτη, 1981. Σελ.: 174.
• Ο Φλιτ πάει κρουαζιέρα. Αθήνα, Κέδρος,

Άλλα έργα

• Ιφιγένεια, 1961
• Δωρήματα, 1963
• Άδιον ουδέν έρωτος, 1971
• Τα καράβια της Αργυρώς, 1976
• Τραγούδια νέγρικα, απλά μαθήματα πολιτικής οικονομίας, μεγαλοαστικά, χιουμοριστικά, λαϊκά το τσίρκο, 1976
• Οι μπόμπιρες, 1979
• Φεμινιστικά, 1981
• Περσεφόνη, 1986
• Ορέστης πυρπολούμενος, 1992
• Έγκλειστοι, 1965
• Ο καθρέφτης και άλλες πρόζες, 1973
• Ένας μπόμπος πολύ αριστερός, 1980
• Το διπλανό δωμάτιο, 1982
• Κάτω από ένα κουνουπίδι, 1981
• Το 5λεπτο με την Αννα Ματζουράνη,

Μικροαστικά δίσκος με Λουκιανό Κηλαηδόνη

1. Εργένης
2. Η Μάρω
3. Κάποιος παλιός συνάδελφος
4. Κολλήγα γιος
5. Μακριά απ' την πόλη
6. Ντροπή τέτοιο παιδί
7. Ξερίζωμα
8. Ο γάμος
9. Ο Γιώργος
10. Οικονομία κάνε
11. Ρέκβιεμ
12. Στη μικρή αίθουσα εκθέσεων Παρνασσού

Εξωτερικοί σύνδεσμοι 

Από την [1] Εθνικό κέντρο βιβλίου [[2]] Ελευθεροτυπία [[3]]