Το βιβλίο του Δημήτρη Δασκαλόπουλου για τον Καβάφη, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κίχλη, περιέχει 20 κείμενα-μελέτες που αφορούν στον Αλεξανδρινό ποιητή. Γίνεται αναφορά στις επιρροές τού μεγάλου ποιητή, στις πρώτες εκδόσεις των έργων του, στα ψυχικά τοπία των ηρώων του· αλλά και σε συγκρούσεις, σε διενέξεις, στις απόψεις Ξενόπουλου και Παλαμά για την ποίηση του Καβάφη καθώς και μεταγενέστερων ομοτέχνων του (του Σεφέρη, αίφνης). Πρόκειται για επιλεγμένα κείμενα, δημοσιευμένα και αδημοσίευτα, που ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος συγκέντρωσε στα 40 χρόνια ενασχόλησής του με το έργο του Αλεξανδρινού.
Όλα, ενδιαφέροντα, συμπεριλαμβάνονται σε μια εξαιρετική έκδοση καταταγμένα όχι με τη χρονική σειρά της δημοσίευσής τους (από το 1983 έως το 2013) αλλά παρακολουθούν, κατά το δυνατόν, την πορεία της ζωής και του έργου του Καβάφη. Την ποιητική του τέχνη.
Τα 20 μελετήματα τής πρόσφατης έκδοσης — μικρής έκτασης το καθένα— τα διάβασα όχι με τη σειρά που έχουν στον τόμο. Αλλά, βάσει του ενδιαφέροντος που μου προκαλούσε κάθε φορά το ιδιαίτερο θέμα. Οδηγούμενος από την περιέργειά μου, οσμιζόμενος μάλλον το περιεχόμενο. Και, βεβαίως, με βάση τις δικές μου ελλείψεις ή ανάγκες αναφορικά με τον Καβάφη. Πρώτα τις παρωδίες των Καβαφικών ποιημάτων, στη συνέχεια την απόψεις του Παλαμά και του Ξενόπουλου καθώς και τις παρενέργειες που αυτές προκάλεσαν, ύστερα για τον Καβάφη στον 21ο αιώνα, ακολούθως για την εικονοποιία του καθώς και τις επιρροές του στους εικαστικούς καλλιτέχνες και πάει λέγοντας.
Έτσι προέκυψε ένα σπονδυλωτό ‘μυθιστόρημα’ για τον Αλεξανδρινό και την ποιητική του πορεία· μια σφαιρική καταγραφή για τον ίδιον, για την εποχή του και το έργο του, που φτάνει ως τις μέρες μας. ( Σαν μια ιδιαίτερη γραμματειακή μορφή εργο-βιογραφίας : με τα πληρέστατα στοιχεία της έρευνας τού Δημήτρη Δασκαλόπουλου και με την ιδιότυπη πλοκή που τη δημιούργησε η αναγνωστική μου περιέργεια – από την οποία δεν απουσίαζε, ενίοτε, και το απαραίτητο σασπένς).
Γιατί, όσα κι αν έχει διαβάσει κανείς για τον μεγάλο ποιητή (έχουν ως τώρα γραφτεί περίπου 400 βιβλία γι’ αυτόν και το έργο του), όσα κι αν έχει στο μυαλό του κάποιος για την ποίησή του, στα 20 μελετήματα του Δημήτρη Δασκαλόπουλου θα βρει ένα πλήθος ακόμα λεπτομέρειες που βοηθούν να συμπληρώσει ο αναγνώστης το παζλ γύρω απ’ τη ζωή του ποιητή· να κατατάξει, κυριολεκτικά, ένα σωρό πληροφορίες σκόρπιες γύρω από το έργο του, τους ήρωές του και να τις βάλει σε μια σειρά.
Να, λόγου χάρη, μια πολύτιμη πληροφορία που μου διέφευγε : «[..] θυμίζω πως τα περισσότερα πρόσωπα που δρουν και πάσχουν στην καβαφική ποίηση, προέρχονται από τους χώρους του Λόγου και της Τέχνης» (σ. 86). Ή, δίνει την πληροφορία ότι το ποίημα Η κηδεία του Σαρπηδόνος « όπως έγκαιρα έχει υποδείξει ο Σαββίδης, έχει πιθανότατα γραφτεί με αφορμή μιαν εικόνα στην οποία αποδιδόταν η ανάληψη του νεκρού Σαρπηδόνος, ένα είδος pieta τυπωμένη στο αθηναϊκό περιοδικό Αττικόν Μουσείον, όπου δημοσίευσε την εποχή εκείνη ποιήματά του και ο Καβάφης» (σ. 92)
Ανέφερα δύο μόνο χαρακτηριστικά παραδείγματα, αλλά τέτοιες πληροφορίες, σημαντικές, υπάρχουν πάμπολλες στις 240 σελίδες του τόμου.
Γιατί, μοιάζει σάμπως να διαβάζεις ένα ενιαίο κείμενο, αρθρωτό. Μια βιογραφία όπως είπα παραπάνω, ή καλύτερα μια εργο-βιογραφία που βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη. Με πληροφορίες που συγκροτούν το πορτρέτο του ποιητή, την καθημερινή του ζωή, τις συνήθειες του. Αλλά και μια τοιχογραφία εποχής όπου αναδύονται πρόσωπα και προσωπικότητες γύρω από έναν άξονα πάντα, τον ποιητή Καβάφη, για τον οποίο ικανοποιείται σε μεγάλο βαθμό η περιέργεια του αναγνώστη. Πάνω σε πολλά θέματα. Ενώ, συγχρόνως, απολαμβάνει ο αναγνώστης τον ενδελεχή λόγο του ερευνητή. Την οξυδέρκεια και την εμβρίθεια του κριτικού. Που ψάχνει με προσοχή, διασταυρώνει τα στοιχεία του, τεκμηριώνει, περιγράφει με σαφήνεια και ακρίβεια Ο λόγος του Δημήτρη Δασκαλόπουλου είναι απολαυστικός.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν και οι ίντριγκες, οι σκοπιμότητες, οι αντιδράσεις, οι απορρίψεις. Αλλά και ο σχολιασμός τους, οι εύστοχες παρατηρήσεις του αφηγητή.
Αναφερόμενος λχ στην κριτική αποτίμηση του Καβάφη από τον Παλαμά (« εξαιρέτως τιμώμενος υπό των νέων εκεί» γράφει ο ποιητής της Ασάλευτης ζωής γι’ αυτόν στα 1921), ο συγγραφέας Δημήτρης Δασκαλόπουλος ερμηνεύει την προσεκτική επιλογή λέξεων από τον Παλαμά ως προσπάθεια εκ μέρους του α)να οριοθετήσει χρονικά τον Καβάφη σε μια μεταγενέστερη από την παλαμική δική του εποχή ( «υπό των νέων»), και β) να τοποθετήσει σε μιαν άλλη από τη δική του περιοχή επιρροής ( «εκεί», στην Αλεξάνδρεια) την εμβέλεια και την απήχηση του απροσδιόριστου ακόμα ποιητικού μεγέθους του Καβάφη. Ωστόσο, με τη σταθερότητα και τη σιγουριά που του προσφέρει η αδιαφιλονίκητη θέση του στον ελληνικό Παρνασσό — συνεχίζει ο Δ .Δ — παραδέχεται ο Παλαμάς την ‘ωμολογημένη πρωτοτυπία’ των ποιημάτων τού Αλεξανδρινού.
Είναι αποκαλυπτική η ερμηνεία των λέξεων από τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο και εξαιρετικά εύστοχη η επισήμανση του κριτικού του λόγου. Δίνει δε, τη δυνατότητα στον σύγχρονο αναγνώστη να ερμηνεύσει τα λογοτεχνικά δρώμενα και συγχρόνως να κατανοήσει τη δική του εποχή· να βγάλει συμπεράσματα, να έχει μέτρα σύγκρισης.
Πριν ολοκληρώσω αυτό το κείμενο, αξίζει να γίνει αναφορά σε κάποιες θέσεις διανοουμένων, τότε, απέναντι στον Καβάφη και την ποίησή του. Για την ιστορία του πράγματος, και μόνον. Ενώ, για παράδειγμα, είχε παραχωρηθεί η αίθουσα του Παρνασσού στον Απόστολο Σκουφόπουλο το 1936 για μια διάλεξη με θέμα ‘Η σάρκα και η ποίηση. Ο Καβάφης στην ποίηση’ , η παραχώρηση της αίθουσας σύντομα ανακλήθηκε λόγω της τολμηρότητας του θέματος. Η διάλεξη πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών ( σ. 38).
Πάντως , ακόμα και από τις αντικρουόμενες τοποθετήσεις του κοινού και των κριτικών απέναντι στον Καβάφη (: από τον άκριτο θαυμασμό και την αποδοχή ως την απόρριψη και το σκώμμα), ο αναγνώστης των κειμένων δεν μένει ποτέ στην πληροφορία. Βγάζει συμπεράσματα, κάνει σκέψεις, προβληματίζεται και αναστοχάζεται.
Γιατί, το μεγάλο πλεονέκτημα της γλώσσας του Δημήτρη Δασκαλόπουλου είναι το ύφος του. Που συνιστά ένα γλωσσικό ήθος. Τα 20 κείμενα-μελετήματα είναι γραμμένα όχι με το στόμφο ενός ψυχρού μελετητή ή διανοούμενου αλλά με τη ασπαίρουσα και ζεστή γλώσσα ενός ικανού αφηγητή. Που ξέρει να μιλάει απλά, χωρίς τις εξεζητημένες ορολογίες του ειδήμονα, πλήρως κατανοητά, λαμβάνοντας υπόψη – σεβόμενος, θαρρείς– τις ανάγκες του αναγνώστη του. Επιδιώκοντας να επικοινωνήσει μ’ αυτόν κι όχι να κάνει επίδειξη γνώσεων.
Έτσι, η έκδοση του Δημήτρη Δασκαλόπουλου για τον Καβάφη αποκτά ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
INFO:
Κ. Π. Καβάφης, Η ποίηση και η ποιητική του, Δημήτρη Δασκαλόπουλου, εκδόσεις Κίχλη, Δεκέμβριος 2013
πηγή: oanagnostis.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου