O ποιητής που απήγγειλε μέσα από αναπνευστήρα - 25 στροφές για τον Robert Lax, τον μεγάλο άγνωστο της αμερικάνικης ποίησης

γράφει ο Ηλίας Μπιστολάς



Προφητεύοντας

Διαρκώς το παρόν

Απ’ τη μια σιωπή

Ως την άλλη

Του ιερού

Παναγιώτης Χαχής, Hotel Nada


1. Γράφει ο Ζήσιμος Λορεντζάτος με αφορμή τον Παπαδιαμάντη: «…ο κόσμος τούτος είναι πραγματικός μόνο ως αποτέλεσμα της αιτίας του, διαφορετικά -δίχως την αιτία του- καταρρέει, παύει να υπάρχει, τα χέρια μας πιάνουν παντού ένα φάντασμα ή πλάσμα, το μη ον. Την απόκοσμη αιτία … την πραγματοποιεί μεταφυσικά, δηλαδή θρησκευτικά, ή την επαληθεύει στη ζωή μας η ορθόδοξη παράδοση της χριστιανοσύνης…».
2. Πότε ήταν η τελευταία φορά που σε συνέντευξη ρωτήθηκε ένας ποιητής αν πιστεύει στον Θεό;
3. «Διὰ τοῦτο λέγω ὑμῖν, μὴ μεριμνᾶτε τῇ ψυχῇ ὑμῶν τί φάγητε καὶ τί πίητε, μηδὲ τῷ σώματι ὑμῶν τί ἐνδύσησθε». Έτσι έζησε ο Robert Lax, ένας από τους μεγάλους αγνώστους της αμερικάνικης ποίησης.
4. Nel mezzo del cammin di nostra vita, που έγραφε και ο Δάντης, παράτησε τη γενέτειρά του και εγκαταστάθηκε στην Κάλυμνο -με κάτι μικρά διαστήματα στους Λειψούς- μέχρι που αναγκάστηκε να φύγει, γιατί κατά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο οι ντόπιοι τον πέρασαν για πράκτορα των μυστικών υπηρεσιών. Πήγε στην Πάτμο όπου και έζησε μόνιμα μέχρι να πεθάνει το 2000 σε ηλικία 85 ετών. Είχε ελάχιστα πράγματα στην κατοχή του. Ζούσε από τις ομιλίες του, από τις λίγες πωλήσεις των βιβλίων του και από την καλοσύνη της μαγείρισσας γειτόνισσάς του.

5. Και όμως κάποτε το μέλλον του διαγραφόταν εντελώς διαφορετικό. Αδελφικός φίλος, και ο λόγος για τον οποίο είναι κυρίως γνωστός στην Αμερική, του τραπιστή μοναχού Thomas Merton. Πριν έρθει στα ελληνικά νησιά δούλευε στον New Yorker και σύχναζε στο εργαστήρι του Ab Reinhardt. Επηρέασε και επηρεάστηκε από τον Kerouac, με τον οποίο υπήρξαν καλοί φίλοι. Γνώρισε σε δείπνο τον Burroughs. Και όμως τα παράτησε όλα και περιπλανήθηκε στο Αιγαίο. Η νεοϋορκέζικη καταναλωτική κοινωνία τον κούραζε. Ήθελε μονάχα τον εαυτό του.

 

6.

for

Samuel

Beckett

with

all

good

wishes

έγραφε η αφιέρωση, χαρακτηριστικά όμοια με την ποίησή του, στο βιβλίο που έστειλε στον Beckett.

7. Ο σαρδόνιος Ιρλανδός δεν έχασε την ευκαιρία: «θα απαντήσω με τον δικό του τρόπο», ανακοίνωσε και έγραψε στέλνοντάς ένα δικό του.

with

all

good

wishes

8. Υπενθύμιση: Βλ. ξανά το νούμερο 2

9. Έγινε καθολικός, αφήνοντας το εβραϊκό δόγμα, και η πίστη διαδραμάτισε την πιο ενεργή δραστηριότητα και το πιο σημαντικό στοιχείο της ζωής του. Κάθε του στίχος είναι ένα θρησκευτικό βίωμα, όχι με την έννοια μιας μυστηριακής αποκάλυψης, αλλά με ένα άνοιγμα στο εδώ και στο τώρα της Θείας Δημιουργίας. «Να βρίσκεται σε ένα μέρος όπου η Χάρις να μπορεί να σε φτάσει», έγραφε κάπου.

10.

the

light

.

the

light

.

the

sea

.

the

sea

.

(the

light

.

the

light

.

the

sea

.

the

 sea)

.

the

slow-

est

.

the

slow-

est

.

of

move-

ments

.

of

move-

ments

.

a-

long

.

the

sur-

face

.

of

the

.

sea

Sea & Sky (1965)

11. Σχεδόν 150 σελίδες μιας ποίησης κατακόρυφης, όμοιας με σκάλα. Αυτός είναι ο τρόπος του. Λέξεις που επαναλαμβάνονται σαν ένα μάντρα, τόσο πολύ που στο τέλος απλώνονται σε όλη την έκταση του νου και τελικά ανακαλύπτεις τον ηχόχρωμα της επανάληψης. Άλλες φορές χαρά και αγαλλίαση, άλλες τρόμος και απόγνωση.

12. Διηγείται η εικαστικός Nancy Goldring, η οποία πέρασε μαζί του αρκετά καλοκαίρια στην Πάτμο: «Πηγαίναμε συχνά για κολύμπι με την τρύπια, παλιά βάρκα του φίλου του Μιχάλη σε έναν ορμίσκο κοντά στο λιμάνι. Συνήθιζε να απαγγέλει τα ποιήματά του μέσα από τον αναπνευστήρα. Εισέπνεε και εξέπνεε -“θάλασσα… ήλιος… θάλασσα… ήλιος… θάλασσα… ήλιος”-, μονολογούσε καθώς κολυμπούσε προς τα ψάρια».

13. Ας υποθέσουμε πως οι ποιητές -σαν τους φιλοσόφους- θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο, να επιβάλουν ένα ιδανικό οικοδόμημα (αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που θέτουν τόσο συχνά στο κέντρο το ίδιο το ποιητικό φαινόμενο). O Lax βρίσκεται στο αντίθετο άκρο. Εκείνος έγραφε για να εξερευνά το μυαλό του. Δεν προσπαθούσε να επιβάλει τίποτα σε κανέναν. «Να βλέπεις το ρεύμα, να το αφήνεις να τρέχει, και αργά αργά να το καταλαβαίνεις μέσα από την παρατήρηση σου, αυτό είναι που μου αρέσει, είτε μιλάμε για πραγματικό ρεύμα είτε για τη συνείδησή μας …», υποστήριζε.

14. Κοντολογίς: Προσπαθούσε να αλλάξει τη δική του ζωή και όχι τη ζωή των άλλων.

15. Παρέκβαση. Υπάρχει έστω και ένας ποιητής ζωντανός;

.

16. Κάπου πάει το σαλιγκάρι. Ο ένας θα γράψει για το σαλιωμένο ίχνος που αφήνει. Ο άλλος θα βρει ρυθμό στο ανέμελο τίναγμα της κεραίας του. Ο τρίτος θα αποκρυπτογραφήσει το μυστικό στις σπείρες που πλέκουν το κέλυφός του.

17. Οι καλύτεροι των καλύτερων θα ανακαλύψουν τον προορισμό του.

18. O Lax θα το παρατηρεί να σέρνεται και θα καταγράφει την πορεία του με την πιο απλή λέξη, ας πούμε crawl, και θα την αναπαράγει όσο χρειαστεί. Μέχρι να τον βρει η Χάρις.

 

19.

i

can’t

see

you

.

be

cause

of

this

light

.

i

can’t

see

you

.

be

cause

of

these

walks

.

.

 

earth

gets

in

my

way

.

&

so

does

the

sky

.

all

your

cre

a

tion

.

blinds

me

.

.

Nights & Days (1981)

20. Μινιμαλιστής; Σίγουρα, αλλά υπάρχει πάθος εδώ πέρα, μια αγάπη για τον κόσμο και την ύπαρξη που ξεπερνά ένα στείρο ποιητικό φαινόμενο ή μια διανοουμενίστικη κατασκευή. Ναι, είναι avant-garde, concrete poetry και όποια άλλη ειδολογική ταξινόμηση μοιάζει ταιριαστή. Αλλά. Αλλά. Αλλά, η Δημιουργία τον τυφλώνει. Με την ελάχιστη δομή δεν περιγράφει το ελάχιστο γεγονός, αλλά ό,τι μεγαλύτερο υπάρχει. Εδώ λέμε Θεός, τέσσερα γράμματα όλα και όλα, για να χωρέσουμε το άπειρο από άκρη σε άκρη.

21. Ερμητική ποίηση; Πώς με τέτοια ζωντανή παράδοση; Δεν είναι αυτοσκοπός, όχι, το μυαλό του και η τέχνη του είναι ανοιχτή, σαν στίχος σε συσκευασία θάλασσας.

.

22. «Όταν γράφεις, να γράφεις προς τον ιδανικό αναγνώστη», είπε κάποτε ο Ρόμπερτ Λαξ στον φίλο και μεταφραστή του Μόσχο Λαγκουβάρδο, στους ατέλειωτους περιπάτους τους στην προκυμαία της Καλύμνου. Όχι δεν υπάρχει καμία αντίφαση. Ζωή, μυαλό, ιδανικός αναγνώστης όταν συλλέγονται στην ίδια χούφτα γίνονται ένα.

.

23. Επιστρέφουμε στον Λορεντζάτο. «Οι άνθρωποι των γραμμάτων … δέχονται τον Παπαδιαμάντη, όχι για να τον χρησιμοποιήσουν σε τίποτα στη ζωή τους, αλλά για να τον διαβάζουν. Όπως θα έκαναν με οποιοσδήποτε δοκιμασμένο έργο από οποιαδήποτε λογοτεχνία», ωρύεται στις Μελέτες..

……………………………………………………………………………………………………..

«Το πρώτο» μου είχε απαντήσει ο Παναγιώτης Χαχής -στον οποίο αφιερώνεται το παρόν- όταν του είχα ζητήσει να διαλέξει ανάμεσα στη ζωή και στην ποίηση.

……………………………………………………………………………………………………………………………………….

Αισιόδοξο μήνυμα: Ναι, κάποιοι ζουν ακόμα.

πηγή: https://1-2.gr/