Τάκης Βαρβιτσιώτης (1916-2011)

Σπουδή

Ψυχές ζωγραφισμένες σ’ ένα χαρτόνι

Θλιβερά ναυάγια
Πιο πέρ’ απ’ τη θάλασσα

Πιο ψηλά
Οι καπνοί του χειμώνα

Πιο χαμηλά
Η ασήκωτη πλάκα

Η λάμπα και το βλέφαρο
Οι σπινθήρες του ύπνου

Ανάβει ένα ρόδο
Η άνοιξη τρέμει σα νεογέννητο

Επάνω στο νερό απλώνεται
Η νύχτα

Από τη συλλογή Φύλλα ύπνου (1949) του Τάκη Βαρβιτσιώτη

Πηγή: συγκεντρωτική έκδοση Τάκης Βαρβιτσιώτης, Ποιήματα 1941-2002 (2003)

πηγή: http://takisvarvitsiotis.wordpress.com/

Δέκα ποιήματα τη οργής και του χρέους (1972-1973)

                                         Στον Γιάννη Ρίτσο

1

Έμποροι δυνάστες στρατηγοί

Μην τολμήσετε να συντρίψετε τα χέρια

Που  κρατούν το φως

Αιώνες ανθρώπινων ονείρων

Θα  σκεπάσουν τα μάτια σας

Με μαύρα ηλιοτρόπια

Ατσάλινα νύχια

Θα  ξεσχίσουν τα πρόσωπά σας

Κι αγριεμένα πληρώματα

θα σας κρεμάσουν

Στο πιο πένθιμο κατάρτι

Την πιο πένθιμη νύχτα του χρόνου

Για  να μάθετε πώς μονάχα η λευκή ανθοφορία

Του τοκετού της αγάπης διαρκεί

 2

Δήμιοι μέ τό πρόσωπο του θανάτου

Δε  θα μπορέσετε ποτέ να εξαφανίσετε

Το γαλάζιο ενός αθώου ματιού  

Ανάμεσα από τις καμένες σάρκες

Κι από τα μελανιασμένα κορμιά

Ανάμεσα από τις σταυρωμένες ανοίξεις

Ανάβει πάντα για νεκρούς και ζωντανούς

Ο δαυλός της δικαιοσύνης

3

Για να πυκνώσει το φως

Και να γεννήσει το πουλί

Για  να νικήσει ό άνεμος

Τους πρώτους δισταγμούς του

Και να φωνάξει ή θάλασσα ελευθερία

Πρέπει να 'ρθουν οι λατόμοι

Γεμάτοι οργή

Να πελεκήσουν τα πέτρινα σύννεφα

Που  πλάκωσαν όλες τις πολιτείες

Να πελεκήσουν τ' αγάλματα

Mε τις μαύρες καρδιές

Να ξεχειλίσει το αίμα

Να πνίξει τούς δολοφόνους

4

Ό σο υπάρχουν ποιητές

Τα  πουλιά θα πετούν

Και τα δέντρα θ’ ανθίζουν

Δε θα μπορούν ανίερα χέρια

Να σταματήσουν την άνοιξη

Να εξαφανίσουν τα πράσινα σημάδια

Αυτούς πού πιστεύουν ακόμα

Πώς είναι τ' όνειρο δυνατό

5

 Ύστερα  από τόσα εκατομμύρια πτώματα

Από τόσες ανοιχτές πληγές

Πριν από την έκλυση της φοβερής αστραπής

Η μαυρίλα καταπίνει τον ήλιο

Τα  μάτια συστέλλονται

Μικραίνουν οι άνθρωποι

Χάνουν το πρόσωπο τους

Φορούν για παράσημα τη ντροπή

Και την καταφρόνια

Ίσως είvaι κι αυτός ένας τρόπος

Να  θυμηθούνε πάλι την ομορφιά

Να ξαναφτιάξουν έναν κόσμο καλύτερο

Από την αρχή

6

'Απαγόρευσαν τα παιδιά να τραγουδούν

Τους πεθαμένους να χαμογελούν

Απαγόρευσαν τα πληγωμένα αλόγα

Να ερωτεύονται τη σελήνη

Τους σακάτηδες να έχουν δεκανίκια

Mε τ' αναμμένα μάτια τους

Πυρπόλησαν και το μικρότερο χορτάρι

Έφραξαν τέλος όλους τούς φεγγίτες

7

Φως υπερούσιο

Απρόσιτο φως

Από ποια ύφη κατεβαίνεις

Σ' αυτή την καταματωμένη γη

Όπου σέρνονται ακόμα οι άνθρωποι

Ανάμεσα στον τρόμο και την ελπίδα

Άσπιλο φως

Που δεν έχεις ούτε αρχή ούτε τέλος

Και που η μέρα παρατείνει την ηγεμονία της

Για να σε διαφυλάξει

Πότε λοιπόν θα κατορθώσεις

Ν' αποδιώξεις το βαθύ

Βαθύ σκοτάδι αυτού του κόσμου.

8

Δεν έχει πιά σημασία

Να κόβουμε μαραμένα τριαντάφυλλα

Να  σφίγγουμε ένα χέρι

Που βγαίνει μέσα από μια πέτρα

Όπως εν άστρο

Ανάμεσ’  από τα ερείπια

Να προσπαθούμε νά γλυτώσουμε

Ένα μονάχα πλοίο πού κινδυνεύει

Να κατοικούμε πολιτείες

Που δε γνωρίζουν τον ύπνο

Να ζούμε πάντα μονάχοι

Mε μια παγωμένη φτερούγα

Και μ ένα γυάλινο μάτι πού μας τρομάζει

Ν' αγκαλιάζουμε ένα σύννεφο

Που ταξιδεύει προς τη δύση

Σημασία έχει ν αγκιστρωθούμε πάλι

Γερά πάνω στη γη

Όπως η μέλισσα στο λουλούδι

Να ξαναχτίσουμε ένα σπίτι

Να μας χωράει όλους μαζί

9

Χρειάζεται σιωπή

Πολλή σιωπή

Πυκνό χορτάρι

θράκα πολλή

Από μέρες περασμένες

Που αδιάκοπα να τη φυσάς

Δεμάτια στάχυα σύννεφα

Δάκρυα πικρά

Πέτρες πυρακτωμένες

Σκόνη χρυσή από κοπανισμένα αστέρια

Κι ένας καλόβολος άνεμος

Που να τα πάρει όλα μαζί

Και να τα πάει στην άλλη αυγή

Σα μυθικό καράβι

Για να χαθεί ό χειμώνας νικημένος

Για να ντυθούνε των νεκρών τα κόκκαλα

Με φώς

Ν' αναστηθεί η φωνή τους

Μ' έva στρόβιλο φτερών

Στα δάχτυλά τους ν αντηχήσουν οι φλογέρες

10

Μάθαμε τον έρωτα και το θάνατο

Ταξιδεύοντας από τη μιαν όχθη στην άλλη

Πάνω στην πλώρη ενός καραβιού

Μοιράζοντας κόκκινα γαρύφαλλα

Στους ναυαγισμένους

Ανακαλύπτοντας περίσσια θαύματα

Που δεν χάνονται

Ακόμα κι όταν κλείσουμε τά μάτια

Μάθαμε τον έρωτα και το θάνατο

Ακολουθώντας ένα ποτάμι όπου σμίγουν

Αίμα και φως

Παίζοντας μια σάλπιγγα

Που συναδέλφωνε όλους τούς ανθρώπους

Που έκανε να σωριαστούν οι τοίχοι

Και να γίνουν κίτρινη σκόνη

Μάθαμε τον έρωτα και το θάνατο

'Ολομόναχοι σ’  ένα κελλί

Κρυμμένοι άλλοτε σ' ένα σεντούκι

Κι άλλοτε πάλι στριμωγμένοι

Σε μια λουρίδα ήλιου

Που θα μπορούσε να τη σβήσει

Ακόμα και το χέρι

Ενός αδιάφορου επισκέπτη

Μάθαμε τον έρωτα και τον θάνατο

Εκεί όπου σήμερα ηγεμονεύει η σιωπή

Τραγουδώντας εύθυμα τραγούδια

Μαζεύοντας μ' ένα φτυάρι τα χιόνια

Μικραίνοντας με τη χαρά μας την απόσταση

Που χωρίζει τη γη από τον ουρανό

πηγή: http://and33andreas.blogspot.com

ΧΩΡΙΣ ΜΟΥΣΙΚΗ

Στα μαραμένα φύλλα

Αιωρείται η εποχή

Ο κήπος είναι γεμάτος κομμένα χέρια

Κλείστε μου την καρδιά

Κλείστε μου τα μάτια

Έχω απαυδήσει να συλλέγω θανάτους

Αλίμονο

Οι παπαρούνες μονάχα

Ξαναβρίσκουν

Το αίμα τους στη χλόη

Οι άνθρωποι πια δεν γνωρίζουν μουσική

Τα δέντρα εξαφανίστηκαν

Έμεινε μόνο ο ουρανός

Φύλλα ύπνου, 1949

πηγή: http://argy57.blogspot.com

Τάκης Βαρβιτσιώτης

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο Τάκης Βαρβιτσιώτης (1916 - 1 Φεβρουαρίου 2011) ήταν Έλληνας ποιητής, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Ήταν «βαθύς γνώστης της λυρικής τέχνης[...], ποιητής Ευρωπαίος, που του αξίζει ο έπαινος όχι μόνο της ιδιαίτερης του πατρίδας αλλά των καλλιεργημένων ανθρώπων όλου του κόσμου», σύμφωνα με τον Οδυσσέα Ελύτη.

Γεννήθηκε το 1916 στη Θεσσαλονίκη, όπου και διέμενε από τότε. Σπούδασε νομικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το 1940 διορίστηκε δικηγόρος, έμεινε όμως αφιερωμένος αποκλειστικά στην ποίηση.

Απεβίωσε την 1η Φεβρουαρίου 2011.

Το έργο του 

Στα γράμματα εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1936 από το περιοδικό Μακεδονικές Ημέρες, ενώ οι περισσότερο συγκροτημένες εμφανίσεις του έγιναν μια δεκαετία αργότερα με την έκδοση του περιοδικούΚοχλίας. Το 1949 εκδίδει την πρώτη ποιητική συλλογή του, «Φύλλα ύπνου». Ακολούθησαν τα έργα:

• Φύλλα ύπνου (1949)
• Επιτάφιος (1951). Έργο που θα μελοποιήσει ο Μάνος Χατζιδάκις.
• Το χειμερινό ηλιοστάσιο (1955)
• Ξύλινο άλογο (1955)
• Αλφαβητάριο (1955)
• Η γέννηση των πηγών (1959) (Βραβείο Ποιήσεως των Δώδεκα)
• Το πέπλο και το χαμόγελο (1963)
• Η μεταμόρφωση (1971)
• Η φθινοπωρινή σουίτα (1975)
• Ταπεινός αίνος προς την Παρθένο Μαρία (1977) ( Βραβείο Ποιήσεως της Ακαδημίας Αθηνών)
• Η Άννα της απουσίας (1979)
• Ενωμένα χέρια (1980)
• Σύνοψη, ποιήματα, (τόμος Α΄) (1980)
• Σύνοψη, ποιήματα, (τόμος Β΄),(1981)
• Καλειδοσκόπιο (1983)
• Η ατραπός (1984) (Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης)
• Fragmenta ή Η βλάστηση των ορυκτών (1985)
• Δέκα ποιήματα της οργής και του χρέους (1986)
• Ακόμα ένα καλοκαίρι (1987)
• Σύνοψη, ποιήματα, (τόμος Γ΄) (1988)
• Η θαυμαστή αλιεία, Παγκόσμιο Βραβείο Ποίησης Fernando Rielo στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, Νέα Υόρκη, 1988.
• Νήματα της Παρθένου (1997)
• Όχι πια δάκρυα (1998)
• Τα δώρα των μάγων (1999)
• Άτριον (2000)
• Μικρά ερωτικά εγκώμια (2002)
• Το χιόνι πάντα μένει (2002)

Επίσης ο Τάκης Βαρβιτσιώτης είχε εκδώσει κριτικά δοκίμια για το έργο του Γιώργου Σαραντάρη και του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Μετέφρασε πολλούς Γάλλους, Ισπανούς και Νοτιοαμερικανούς ποιητές. Τελευταία το σύνολο του ποιητικού του έργου είχε κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.

Διακρίσεις 

Ο Τάκης Βαρβιτσιώτης ήταν από τους πιο πολυμεταφρασμένους και πολυβραβευμένους ποιητές μας, είχε λάβει πλήθος τιμητικών διακρίσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό:

• Βραβείο Ποίησης της Ομάδας των Δώδεκα, 1959
• Βραβείο Ποίησης του Δήμου Θεσσαλονίκης, 1959
• Βραβείο Ποίησης της Ακαδημίας Αθηνών, 1977
• Χρυσό Μετάλλιο της πόλεως Λουβαίν, 1980
• Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης, 1985
• Χρυσό Μετάλλιο του Συνδέσμου Εκδοτών Βόρειας Ελλάδας, 1986
• Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, 1987
• Χρυσό Μετάλλιο των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, 1987
• Παγκόσμιο Βραβείο Μυστικιστικής Ποίησης του Ισπανικού Ιδρύματος Φερνάντο Ριέλο στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, 1988 (Νέα Υόρκη)
• Τίτλος και Παράσημα του Ιππότη του Γαλλικού Τάγματος των Γραμμάτων και των Τεχνών από το Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας, 1989
• Χρυσό Μετάλλιο του Υπουργείου Μακεδονίας – Θράκης, 1989
• Αργυρό Μετάλλιο του Δήμου Θεσσαλονίκης, 1989
• Χρυσό Βραβείο της Μουσικής Εταιρείας Βόρειας Ελλάδας, 1990
• Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας της Ελληνικής Εταιρείας Χριστιανικών Γραμμάτων, 1992
• Διεθνές Βραβείο Γκόντφριντ φον Χέρντερ από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης, 1994
• Διάσημα του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, 1995
• Αναγόρευσή του ως μέλους της Διεθνούς Ακαδημίας Μιχαήλ Εμινέσκου, 1995
• Χρυσό Μετάλλιο τιμής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, 1995 (Λουξεμβούργο)
• Διεθνές Βραβείο Ίμπλα : μία γέφυρα για την Ευρώπη, εκ μέρους του ιταλικού κράτους, 1997
• Μακεδονικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών εκ μέρους του Ιδρύματος Εθνικού και Θρησκευτικού Προβληματισμού, 1997
• Εκλέγεται ως αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, 1998
• Βραβείο Φρειδερίκου Μάθιους, 1999
• Αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, στις 9 Αυγούστου 1999

Ο Βαρβιτσιώτης έλαβε μέρος σε συνέδρια και διεθνείς συναντήσεις ως εκπρόσωπος της Ελλάδας. Επισκέφθηκε τις ΗΠΑ, επίσημα προσκεκλημένος, όπου διάβασε ποιήματά του κι έδωσε διαλέξεις σε μεγάλα Πανεπιστήμια (Χάρβαρντ, Πρίνστον, Γέηλ, Μπάφαλο, Καλιφόρνιας κ.α.)

Το έργο του έχει μελετηθεί από τον Κώστα Στεργιόπουλο («Περιδιαβάζοντας», Τόμος Ε΄, Εκδόσεις Κέδρος), ενώ σημαντικός είναι και ο τόμος «Για τον Τάκη Βαρβιτσιώτη» (Κώστας Π. Μιχαηλίδης, Θ. Δ. Φραγκόπουλος, Ευθύνη). Πλήθος μελετητών, εντός και εκτός Ελλάδος, έχουν ασχοληθεί με την ποίησή του.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι 

• Ποιήματα του Τ. Βαρβιτσιώτη
• Κωνσταντίνος Ηροδότου, Ο κίνδυνος του αστερία - Το σύμβολο του άστρου στην ποίηση του Τάκη Βαρβιτσιώτη. Μια πρόσφατη μελέτη του έργου του ποιητή.
• Υλικό αρχείου (συνεντεύξεις, κ.α) - από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
• «Ποιητής σπάνιας ευαισθησίας», άρθρο στον ιστότοπο της εφημερίδας «Έθνος», 2 Φεβρουαρίου 2011.