Γκέοργκ Τρακλ: Σκοτεινή αγάπη μιας άγριας γενιάς, μτφρ. Νίκος Ερηνάκης, εκδ. Γαβριηλίδης
[…]Ο Τρακλ εκφράζει τον κόσμο μέσα από το πρίσμα που τον βιώνει: έρωτας, ναρκωτικά και πόνος.
Η απόγνωση του ανεκπλήρωτου έρωτα, η αποστασία από τον αστικό τρόπο ζωής, το ταξίδι των ναρκωτικών, η αυτοκτονιά ως εντολή λύτρωσης.
Η γλώσσα του Τρακλ δεν κατανοείται• βιώνεται. Το ανέφικτο του έρωτα γίνεται ανέφικτο της γλώσσας. Στην ποίηση του Τρακλ βαδίζεις χορευτικά, με έναν χορό όμως μακρόσυρτο και θλιμμένο, που ωστόσο κοιτάζει πάντα ψηλά στην πιθανότητα εξαΰλωσης.
Μια ποίηση που γνωρίζει το νόημα του περιεχομένου της και επικεντρώνεται στoν εντοπισμό της τέλειας μορφής για να το εκφράσει. Ο Τρακλ, ενδιαφερόμενος για την ουσία, την ανακαλύπτει ξανά μέσα από την επεξεργασία της• είναι ένας στυλίστας της Αλήθειας.
Τα κείμενα του Χάιντεγκερ συμπεριλαμβάνονται όχι σαν μια φιλολογική ανάλυση ποίησης αλλά σαν ένα μοναδικό παράδειγμα συνομιλίας ανάμεσα
στη φιλοσοφική και στην ποιητική γλώσσα.
Ο Τρακλ είχε πει πως «η γνώση ανήκει σε αυτόν που περιφρονεί την ευτυχία», κι έτσι μέθυσε με παπαρούνες και αγάπησε σκοτεινά. […]
(Από τoν πρόλογο του Νίκου Ερηνάκη)
ΠΛΗΣΙΑΣΜΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ
2ο σχεδίασμα
Ω, το βράδυ, που προχωρεί στα σκοτεινά χωριά των
παιδικών χρόνων.
η λίμνη κάτω από τις ιτιές
Γεμάτη με απαίσιους αναστεναγμούς θλίψης.
Ω, το δάσος, που χαμηλώνει σιωπηλά τα καστανά του
μάτια,
Όταν από τα κοκκαλιάρικα χέρια του μοναχικού πέφτει
η πορφύρα των παράφορων ημερών του.
Ω, το πλησίασμα του θανάτου. Ας προσευχηθούμε.
Αυτή τη νύχτα στα ζεστά μαξιλάρια χαλαρώνουν
Κιτρινισμένα από λιβάνι τα μαραμένα μέλη των εραστών.
ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ
Το βράδυ, όταν οι καμπάνες στη σιγαλιά σημαίνουν,
Ακολουθώ το υπέροχο πέταγμα των πουλιών
Που σε μεγάλα κοπάδια, όμοια με συνοδείες ευλαβών
προσκυνητών,
Χάνονται στη διάφανη απεραντοσύνη του φθινοπώρου.
Περιπλανώμενος στο λυκόφως του κήπου
Ονειρεύομαι το πιο λαμπρό τους πεπρωμένο
Και μόλις που νιώθω ακόμα το δείκτη των ωρών να
προχωράει.
Έτσι πάνω από τα σύννεφα ακολουθώ τα ταξίδια τους.
Τότε μια πνοή κατάρρευσης με κάνει να τρέμω.
Ο κότσυφας θρηνεί στα γυμνά κλαδιά.
Το κόκκινο κρασί κλυδωνίζεται σε σκουριασμένα βα-
ρέλια.
Όπως οι μακάβριοι χοροί χλομών παιδιών
Γύρω από σκοτεινές πηγές που έχουν στερέψει
Τρεμάμενα γαλάζια αστέρια λυγίζουν στον άνεμο.
ΜΑΡΤΙΝ ΧΑΪΝΤΕΓΚΕΡ
ΓΛΩΣΣΑ (1950)
[αποσπάσματα]
Εάν πρέπει επομένως να αναζητήσουμε την ομιλία της γλώσσας σε ό,τι λέγεται, οφείλουμε να ανακαλύψουμε κάτι που αρθρώνεται καθαρά από το να επιλέξουμε τυχαία μία οποιασδήποτε μορφής προφορική ομιλία. Αυτό που αρθρώνεται καθαρά είναι αυτό στο οποίο η ολοκλήρωση της ομιλίας -που είναι κατάλληλη για ό,τι αρθρώνεται- είναι με τη σειρά της αυθεντική. Αυτό που αρθρώνεται καθαρά είναι το ποίημα. Προς το παρόν, θα πρέπει να θεωρήσουμε την παραπάνω πρόταση σαν έναν αυτοτελή ισχυρισμό. Μπορούμε να το κατορθώσουμε, αν επιτύχουμε να ακούσουμε σε ένα ποίημα αυτό που λέγεται καθαρά. Αλλά ποιο ποίημα θα μας μιλήσει; Εδώ έχουμε μόνο μία επιλογή, που όμως απέχει από απλή ιδιοτροπία. Από τι; Από ό,τι μας έχει ήδη λεχθεί σαν το παρόν στοιχείο στη γλώσσα, αν ακολουθήσουμε την ομιλία της γλώσσας με τη σκέψη. Λόγω αυτoύ του δεσμού μεταξύ του τι σκεφτόμαστε και τι μας λέγεται από τη γλώσσα διαλέγουμε, ως κάτι που αρθρώνεται καθαρά, ένα ποίημα που πιο εύκολα από άλλα μπορεί να μας βοηθήσει στα πρώτα βήματα της ανακάλυψης αυτού που συγκρατεί αυτόν τον δεσμό. Ακούμε αυτό που αρθρώνεται. Το ποίημα φέρει τον τίτλο:
Ένα Χειμωνιάτικο Βράδυ
2ο σχεδίασμα
΄Οταν το χιόνι πέφτει στο παράθυρο,
η βραδινή καμπάνα μακρόσυρτα ηχεί,
το τραπέζι για πολλούς έχει στρωθεί
και το σπίτι πανέτοιμο προσμένει.
Κάποιος σε δρόμους περιπλάνησης χαμένος
Φτάνει στην πόρτα από μονοπάτι σκοτεινό.
Χρυσό ανθίζει το δέντρο της Χάρης
Από της γης το δροσερό χυμό.
Σιωπηλός μπαίνει μέσα ο οδοιπόρος•
Πόνος έχει πετρώσει το κατώφλι.
Σε φως καθάριο λάμπουν
Πάνω στο τραπέζι το ψωμί και το κρασί.
Το ποίημα γράφτηκε από τον Γκέοργκ Τρακλ. Το όνομα του ποιητή έχει ελάχιστη σημασία, όπως σε κάθε άλλο ιδιοφυές ποίημα. Η μαεστρία του συνίσταται ακριβώς σε αυτό, ότι δηλαδή το ποίημα μπορεί να απαρνηθεί το πρόσωπο και το όνομα του ποιητή.
Η σωστή ποίηση δεν είναι ποτέ απλώς μία ανώτερη μορφή [Μέλος] της καθημερινής γλώσσας. Είναι μάλλον το ανάποδο: η καθημερινή γλώσσα είναι ένα ξεχασμένο και γι’αυτό πολυχρησιμοποιημένο ποίημα, από το οποίο με δυσκολία ακούγεται πλέον κάποιο κάλεσμα.
Το αντίθετο εκείνου που καθαρά αρθρώνεται, το αντίθετο του ποιήματος, δεν είναι η πρόζα. Η καθαρή πρόζα δεν είναι ποτέ «πεζή». Είναι μία ποιητική μορφή και συνεπώς σπάνια όπως η ποίηση.
Ο Γκέοργκ Τρακλ γεννήθηκε στο Σάλτσμπουργκ το 1887 και σπούδασε φαρμακοποιός στη Βιέννη. Η σχέση με τη μητέρα του υπήρξε ιδιαίτερα απόμακρη και νιώθοντας απομονωμένος η μόνη ουσιαστική σχέση που ανέπτυξε ήταν με την αδερφή του Γκρετλ, που αποτέλεσε και τον μοναδικό του έρωτα. Το 1914 κατατάχτηκε ως φαρμακοποιός στον αυστριακό στρατό. Η μάχη του Γκρόντεκ λειτούργησε καθοριστικά στη ψυχική του κατάρρευση. Λίγες μέρες αργότερα αυτοκτόνησε με υπερβολική δόση κοκαΐνης. Τρία χρόνια αργότερα αυτοκτόνησε και η αδερφή του. Έργα του: Ποιήματα (1913), Ο Σεμπάστιαν στο Όνειρο (1915), Το Φθινόπωρο του Μοναχικού (1920).
De profundis
Είναι ένας κάμπος με καλαμιές όπου πέφτει μαύρη βροχή.
Είναι ένα καστανό δέντρο, που στέκεται εκεί μόνο του.
Είναι ένας άνεμος που σφυρίζει και σαρώνει άδειες καλύβες.
Πόσο θλιμμένο αυτό το βράδυ.
Κοντά σε ένα μικρό χωριό
Ένα γλυκό κορίτσι ορφανό μαζεύει ακόμα τα ελάχιστα στάχυα σταριού.
Τα μάτια της στρογγυλά και χρυσαφένια συνεπαρμένα μες στο σούρουπο.
Και η μήτρα της περιμένει τον ουράνιο νυμφίο.
Στον γυρισμό
Οι βοσκοί βρήκαν το τρυφερό της σώμα
Σαπισμένο μες στις αγκαθιές.
Είμαι ένας ίσκιος μακριά από τα σκοτεινά χωριά.
Ήπια τη σιωπή του Θεού
Από τη πηγή του άλσους.
Κρύο μέταλλο περνάει πάνω απ’ το μέτωπο μου
Αράχνες ψάχνουν την καρδιά μου.
Είναι ένα φως που τρεμοσβήνει στο στόμα μου.
Τη νύχτα βρέθηκα πάνω σ’ ένα σκίνο
Ξεραμένο μέσα σε σκουπίδια και αστερόσκονη
Στις φουντουκιές
Ψιθύρισαν πάλι άγγελοι από κρύσταλλο.
Έτος
Σκοτεινή γαλήνη των παιδικών χρόνων. Κάτω από πράσινες μελιές
Βόσκει το απαλό γαλαζωπό βλέμμα˙ χρυσή ησυχία.
Κάτι σκοτεινό συνεπαρμένο απ’το άρωμα της βιολέτας˙ λικνιζόμενα στάχυα
Στο βράδυ, σπόροι και οι χρυσές σκιές της μελαγχολίας.
Ο ξυλουργός πελεκά δοκάρια˙ στο βάθος μες στη σκοτεινιά
Ο μύλος αλέθει˙ ένα πορφυρό στόμα ζαρωμένο μέσα στης βελανιδιάς τα φύλλα.
Αρενωπό κόκκινο σκυμμένο πάνω από αμίλητα νερά.
Σιωπηλό είναι το φθινόπωρο, το πνεύμα του δάσους˙ χρυσό σύννεφο
Ακολουθεί τον μοναχικό, η μαύρη σκιά του εγγονού.
Παρακμή στο πετρωμένο δωμάτιο˙ κάτω από γέρικα κυπαρίσσια
Οι νυχτερινές εικόνες των δακρύων συναγμένες στην πηγή˙
Χρυσό βλέμμα της αρχής, σκοτεινή υπομονή του τέλους.
Γκέοργκ Τρακλ
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο Γκεόργκ Τρακλ (Georg Trakl, 3 Φεβρουαρίου, 1887 — 3 Νοεμβρίου, 1914) ήταν Αυστριακός εξπρεσσιονιστής ποιητής.
Ζωή και έργο
Ο Τρακλ γεννήθηκε και έζησε τα πρώτα 18 χρόνια της ζωής του στο Σάλτσμπουργκ. Ο πατέρας του, Τομπίας, ήταν αντιπρόσωπος ειδών κιγκαλερίας· λάτρης της μόρφωσης, είχε φιλοδοξίες να σπουδάσει το γιο του. Η μητέρα του, Μαρία, υπέφερε από κατάθλιψη και έτσι τη φροντίδα των παιδιών της ανέλαβε μια Γαλλίδα γκουβερνάντα. Από μικρός μαθαίνει τη γαλλική γλώσσα και στα εφηβικά του χρόνια γοητεύεται από την ποίηση του Μπωντλαίρ, του Βερλέν και του Ρεμπώ. Το 1897 εγγράφεται στο γυμνάσιο της πόλης του Σάλτσμπουργκ (Salzburg Staatsgymnasium), όπου σπουδάζει λατινικά, ελληνικά και μαθηματικά. Την ίδια εποχή κάνει τις πρώτες του λογοτεχνικές απόπειρες και ξεκινά την αναζήτηση τεχνητών παραδείσων με τη χρήση ναρκωτικών ουσιών.
Η οικογένεια αδιαφορεί για τις λογοτεχνικές του επιδόσεις. Ο νεαρός Τρακλ νιώθει απομονωμένος και η μόνη ουσιαστική επαφή είναι αυτή που έχει με την αδελφή του Μαργκαρέτε, γνωστή ως Γκρετλ, φύση καλλιτεχνική, με σπουδές στη μουσική. Η παρουσία της είναι αναγνωρίσιμη στα ποιήματά του. Η ισχυρή επικοινωνία τους, η αφοσίωση του ενός προς τον άλλο και οι συχνές αναφορές του Τρακλ σε θέματα ενοχών, ιδίως σε πρώιμα γραπτά του, προκάλεσαν υποψίες ότι ανάμεσα στα δύο αδέλφια υπήρχε μια πραγματική ερωτική σχέση.
Το 1905 αφού παρατάει το σχολείο, δουλεύει σαν φαρμακοποιός για τρία χρόνια και αποφασίζει να ακολουθήσει αυτό το επάγγελμα δια βίου. Αυτή την εποχή πειραματίζεται με τη συγγραφή θεατρικών έργων, αλλά τα δύο του μικρά έργα Η Μέρα των Ψυχών και Φάτα Μοργκάνα δεν έχουν επιτυχία όταν παίζονται στη σκηνή.
Το 1908, μετακομίζει στη Βιέννη, σπουδάζει φαρμακευτική και στη συνέχεια προσπαθεί να εργαστεί. Πουθενά δεν προσαρμόζεται, πουθενά δεν στεριώνει. Μια τάση φυγής, μια σχεδόν αναρχική διάθεση δεν του επιτρέπουν να ενταχθεί σε μια τακτοποιημένη ζωή μέσα στην αυστηρή αστική κοινωνία. Τα ναρκωτικά τού δίνουν τη δυνατότητα να ταξιδεύει σε δικούς του κόσμους και να αναλαμβάνει εκεί τους πιο ακραίους ρόλους, του θύτη και του θύματος, ενώ η ποιησή του είναι το πεδίο έκφρασης αυτών των εμπειριών, μια βοήθεια να αντιμετωπίσει το Πνεύμα του Κακού, που τον ακολουθεί σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, χωρίς να μπορεί να λυτρωθεί απ' αυτό. Η πρώτη συλλογή ποιημάτων του εκδίδεται το 1913, ενώ ήδη από το 1912 συνεργάζεται με το περιοδικό Ντερ Μπρένερ (Der Brenner), ένα έντυπο που φιλοξένησε τις σημαντικότερες φωνές της πρωτοπορίας στη γερμανόφωνη επικράτεια.
Τραυματιοφορέας στο μέτωπο
Το 1914, μετά το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, φεύγει σε μια υγειονομική μονάδα στο μέτωπο της Γαλικίας ως τραυματιοφορέας. Η εξάρτησή του από τα ναρκωτικά, οι ενοχές και η συναισθηματική του αστάθεια επιδεινώθηκαν με το ξέσπασμα του πολέμου. Αυξήθηκαν οι κρίσεις κατάθλιψης και οι τάσεις αυτοκτονίας. Όπως αναφέρει ο ίδιος σε μια επιστολή του, λαχταρά να του συμβεί κάτι που θα φέρει την κάθαρση ή την καταστροφή. Μετά τη μάχη του Γκρόντεκ, όπου βρέθηκε μόνος του στη δυσχερή θέση να περιθάλψει ενενήντα βαριά τραυματισμένους, κατέρρευσε κι επιχείρησε να αυτοπυροβοληθεί, αλλά οι σύντροφοι του τον απέτρεψαν. Μεταφέρεται στο νοσοκομείο της Κρακοβίας κι εκεί πεθαίνει τη νύχτα της 3ης προς 4η Νοεμβρίου από μεγάλη δόση κοκαΐνης, σε ηλικία 27 ετών. Εκεί, στο μέτωπο, γράφει τα τελευταία του ποιήματα. Ο τίτλος τού ενός είναι Θρήνος, με έντονη την αίσθηση ενός επικείμενου θανάτου, και του άλλου Γκρόντεκ, με εμφανείς υπαινιγμούς στη φρίκη του πολέμου και έκδηλη την αγωνία για το σκοτεινό μέλλον του κόσμου.
Κείμενα στο διαδίκτυο
Βιβλιογραφία
Επιλεγμένοι τίτλοι:
Το Φθινόπωρο των Μοναχικών (Der Herbst des Einsamen, 1920)
Το Τραγούδι των Νεκρών (Gesang des Abgeschiedenen, 1933)
Στα αγγλικά:
DECLINE: 12 POEMS μετάφρ. Michael Hamburger, Guido Morris / Latin Press, 1952
Twenty Poems of George Trakl, μετάφρ. James Wright & Robert Bly, The Sixties Press, 1961
Selected Poems, Christopher Middleton, Jonathan Cape
Georg Trakl: A Profile, συντ. Frank Graziano, Logbridge-Rhodes, 1983
The Golden Goblet: Selected Poems of Georg Trakl, 1887-1914, μετάφρ. Jamshid Shirani & A. Maziar, Ibex Publishers, 1994
Song of the West: Selected Poems, μετάφρ. Robert Firmage, North Point Press, 1988
Εξωτερικές συνδέσεις
Hearing Heidegger and Saussure υπό Έλμερ Γκ. Γουάιενς: Το ποίημα του Τρακλ, "Ένα Χειμωνιάτικο Απόγευμα", κάτω από το πρίσμα της θεωρίας τουΧάιντεγκερ για τη γλώσσα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου