Κουβεντούλα με τον ποιητή Πάμπο Κουζάλη

από τον Κωνσταντίνο Κοκολογιάννη

Κυριακή 17 Φεβρουαρίου. Πρωί. Η Λευκωσία ηλιόλουστη. Η κίνηση στους δρόμους αραιή. Όλη η πόλη, όλο το νησί ζει στο ρυθμό των Προεδρικών εκλογών. Περιμένοντας τον Πάμπο, έξω από την καφετερία που είχαμε δώσει ραντεβού, σκεφτόμουν, “πού χωρά η ποίηση μια τέτοια ημέρα;”, προσπάθησα να θυμηθώ πότε τον πρωτογνώρισα.
Ήταν περίπου πριν 3 χρόνια, την παγκόσμια ημέρα της ποίησης, σε μια εκδήλωση που έγινε στην παλιά πόλη του Στροβόλου και την είχε διοργανώσει η Ένωση Κυπρίων Λογοτεχνών. Από τους 6 ποιητές που ήταν προσκεκλειμένοι, η ποίηση του Πάμπου Κουζάλη ήταν αυτή που με άγγιξε περισσότερο. Το βάθος των στίχων του, η μεστότητα, η λακωνικότητα, τα μηνύματα που άγγιζε και σε έκαναν να προβληματίζεσαι, αλλά με μια θετική ενέργεια ποτισμένα, η απαγγελία του.
Την επομένη πήγα και αγόρασα την πρώτη του ποιητική συλλογή “Ραπτός Λόγος” εκδόσεις Παράκεντρο.

Νηστεία

Πολύ εκτίμησα

το τελευταίο γράμμα σου

Ολοσέλιδο το λευκό στο χαρτί

μου ιστόρησε μέχρι τελευταίας ανάσας

τους στεναγμούς

και τα άφατα βλέμματα

που του μυστηρεύτηκες

Την υστερόγραφη σιωπή σου

πολύ εκτίμησα

Ως που ταιριάζει σου

θα αποκριθώ

Θα νηστέψω διά παντός

το όνομά σου

Ευτυχία

Ευτυχία, θυμάμαι,

λέγαν εκείνη τη στιγμή

που με το δάχτυλο

σταμάτησες την άμμο στην κλεψύδρα

και με φίλησες

με τα μάτια ανοιχτά

Την αγάπησα, την ξεκοκάλισα και έκανα μια από τις πρώτες μου αναρτήσεις σε αυτό το μπλογκ.http://logoskaitexni.blogspot.com/2011/08/blog-post.html

Μετά έπρεπε να περάσει αρκετός καιρός για να ξαναβρεθούμε. Αφορμή ήταν η εκδήλωση που διοργάνωσε ο ποιητής Βάκης Λοϊζίδης στην παλιά ηλεκτρική με αφορμή την εικαστική έκθεση “TERRA MEDITERANNEA-IN CRISIS” με 17 σύχρονους ποιητές από την Ελλάδα και την Κύπρο.
Ο Πάμπος Κουζάλης μας απάγγειλε ποίημα από τη δεύτερη ποιητική συλλογή του, με τίτλο “Ένα”

Παύσεις

Παρακαλώ τον υποβολέα

να μην ψιθυρίζει συνεχώς τα λόγια

τα επόμενα

Αυτά τα γνωρίζουν οι υποκριτές

Τις παύσεις να τους θυμίζει

Τις παύσεις

Διαβήτης

Μόνη περιουσία μου ένα πόδι μεταλλικό, με αιχμηρή

απόληξη. Καρφωμένο στο χώμα μού επιτρέπει καθημερινά

μια πλήρη περιστροφή γύρω απ’ τον άξονά μου. Πόσο

ευτυχής που δύναμαι κι εγώ να ιχνογραφήσω έναν κύκλο

τόσο δα στο επίπεδο φάσμα του αιώνιου «τώρα», με

προοπτική ανέλιξης χωρίς την αρωγή της τρίτης διάστασης.

Ασφαλής εντός του ο κυκλοτερής θυμός, απρόσβλητος από

εξωτερικές κατασταλτικές θωπείες των αρχόντων. Δευτέρα

είναι της Καθαρής κι ο Αϊ-Γιώργης με το δόρυ του επισκέπτες

απωθεί φιλόλογους, που το ’χουν κάνει τάμα να

οσφραίνονται τις συλλαβές, προσφέροντας γενετικό υλικό

για ταυτοποίηση των λειψάνων αγνοημένων στίχων. Ουδείς

αποδεικνύεται συγγενής. Κι οι λέξεις μετά θάνατον επ’

ανδραγαθία προάγονται σε πολυσύλλαβες κραυγές εις ώτα

μη ακουόντων.

Με το πέρας της εκδήλωσης και μια και είμαι λίγο ντροπαλός, έβαλα την εικαστικό Αγγέλω Ευαγγέλου και σύντροφό μου, να του πιάσει κουβέντα, μια και τον γνώριζε και έτσι κατάφερα κι εγώ να τον προσκαλέσω να μου δώσει μια συνέντευξη για το “Λόγο και Τέχνη”.   

Από τη νιρβάνα που μου χάριζε ο κυριακάτικος ήλιος, με έβγαλε ο χαμογελαστός Πάμπος. Θυσίασα τα τσιγάρα μου για την ησυχία που πρόσφερε στο εσωτερικό της η καφετερία και ξεκινήσαμε την κουβεντούλα μας.

Πότε ξεκίνησες να γράφεις;

Η πρώτη φορά που ένιωσα την ανάγκη να γράψω ήταν στο γυμνάσιο. Ήταν η αντίδρασή μου σε όσα συνέβαιναν και με καλούσαν να πάρω θέση. Η αρχή της… συγγραφικής διαδρομής βέβαια είχε γίνει με ένα λίγο διαφορετικό τρόπο. Ήταν παραμονή πρωτοχρονιάς του 1975, στο γυμνό από έπιπλα προσφυγικό σπίτι μας, όπου με την ξαδέλφη μου γράψαμε και παίξαμε μια επιθεώρηση μπροστά στις οικογένειές μας που ήταν μαζεμένες για τη βραδιά. Συνέχισα και στο λύκειο, βραβεύτηκα σ’ έναν διαγωνισμό ποίησης κι έπειτα μια μεγάλη παύση μέχρι το 2003.

Γιατί αυτό το νεκρό διάστημα;

Πήγα και έμαθα Γερμανικά στην Αυστρία και μετά σπούδασα σε μια ξενοδοχειακή σχολή στη Γερμανία. Γύρισα στην Κύπρο και μετά από πέντε χρόνια δουλειάς σε διάφορα ξενοδοχεία, έδωσα παγκύπριες εξετάσεις και σπούδασα στο πανεπιστήμιο Αθηνών Αρχαιολογία και Ιστορία της Τέχνης. Μετά δούλεψα για λίγα χρόνια στα πολιτιστικά μιας εφημερίδας, πριν διοριστώ ως καθηγητής μέσης εκπαίδευσης. Η ποίηση ξαναήρθε ή καλύτερα την ξανασυνάντησα σε πιο ώριμη ηλικία. Ήταν σαν να περπατούσα στο δρόμο της ζωής και σε κάποια στροφή της να με περίμενε και να με έπιασε από το χέρι για να με οδηγήσει ξανά στα μονοπάτια της μοναχικής αυτής δημιουργίας, τους καρπούς της οποίας έχουμε την ανάγκη να μοιραζόμαστε.

Και όπως ήταν λογικό και αναμενόμενο η κουβέντα μας πήγε στην πολιτική.

Πολιτική και Ποιητές

Ο ποιητής πρέπει να είναι ενεργός πολίτης, που όπως κάθε μέλος της κοινωνίας έχει τον δικό του τρόπο έκφρασης. Η ποίηση είναι μια μορφή αντίδρασης και αντίστασης, το δικό μας όπλο στον πόλεμο κατά του συστήματος που έχει ως στόχο τον περιορισμό της ελευθερίας μας και τον πλήρη έλεγχό μας. Εδώ στην Κύπρο τα πράγματα είναι πιο δύσκολα, γιατί δεν υπάρχεις σαν οντότητα στην κοινωνία, αν δεν ανήκεις σ’ ένα κόμμα. Τώρα τελευταία βέβαια άρχισαν να ακούγονται οργανωμένα ανεξάρτητες φωνές που ασκούν κριτική και παίρνουν θέση, χωρίς να έχουν οποιαδήποτε κομματική ταμπέλα. Η καθαρή και διεισδυτική ματιά της τέχνης είναι αυτή που καταγράφει και αναλύει τα πάντα, μέχρι να έρθει η ώρα να βρεθούν οι ώριμοι αποδέκτες της και να εξαργυρώσουν την αξία της.

Έχεις χρόνια που “εγκατέλειψες” τη Λευκωσία και ζεις στη Λεμύθου.

Ναι, προτίμησα την ήρεμη ζωή στη Λεμύθου, όπου ο χρόνος κυλά διαφορετικά και αυτό με φέρνει πιο κοντά στην ποίηση. Στο χωριό είμαι ένας ήρεμος παρατηρητής κι έχω όσο χρόνο χρειάζομαι για να εμβαθύνω σε ό,τι με ενδιαφέρει. Αλλά και όταν επιστρέφω στη Λευκωσία, για να δω γονείς και φίλους, είμαι πάλι παρατηρητής, κάτι που δεν συνέβαινε όσο ζούσα εδώ. Αυτό με βοηθάει πολύ στην έμπνευση. Μπορείς να κρίνεις καλύτερα τον κόσμο που σε περιβάλλει. Δεν μπορείς να φανταστείς πόση ευφορία σου δίνει, όταν για παράδειγμα το πρωί πηγαίνοντας στη δουλειά, συναντάς την κυρία Πηνελόπη, μια μοναχική γριούλα από τη Μυτιλήνη, που δεν έχει τηλεόραση στο σπίτι της, να περπατά μια μεγάλη απόσταση για να πάει στο περβόλι που της άφησε ο συγχωρεμένος ο άντρας της, να της λες “έλα, κυρία Πηνελόπη, να σε πετάξω εγώ” και να σου απαντά, “όχι, παιδάκι μου, θα περπατήσω, δεν είναι δα και μεγάλη απόσταση”. Μια τέτοια στάση ζωής σε κάνει να βλέπεις τον κόσμο διαφορετικά και να αναζητάς την ουσία στα μικρά πράγματα της καθημερινότητας.

Στη Λεμύθου εξάλλου, μαζί με τον συνθέτη Κώστα Κακογιάννη έχουμε δημιουργήσει το «Παράκεντρο», έναν μη κερδοσκοπικό πολιτιστικό οργανισμό. Στο Παράκεντρο φιλοξενούνται αφιλοκερδώς γνωστοί καλλιτέχνες, αλλά και νέοι δημιουργοί από όλο τον κόσμο για να συμμετάσχουν στις συναυλίες, τα σεμινάρια και τις εικαστικές εκθέσεις που διοργανώνει, και να δημιουργήσουν εμπνευσμένοι από τη φύση. Το Παράκεντρο λειτουργεί επίσης ως εκδοτικός οίκος και συμμετέχει συχνά ως συμπαραγωγός σε θεατρικές και κινηματογραφικές παραγωγές (μεταξύ τους οι βραβευμένες ταινίες «Ο Τελευταίος Γυρισμός» και «Στέλιος/Υπέρβαση»). Σε παραγωγές του Παράκεντρου έχουν συμμετάσχει, μεταξύ άλλων, οι Μιχάλης Γκανάς, Γιώργος Νταλάρας, Μιχάλης Χατζηγιάννης, Γιάννης Κότσιρας, Καλλιόπη Βέττα και Αλέξια.  

περισσότερα για το Παράκεντρο εδώ

Η κουβέντα μας συνεχίστηκε για αρκετή ώρα ακόμα. Μιλήσαμε για τα βιώματα μας, τις ιδέες μας και σκέψεις για τη δημιουργία ενός πρότζεκτ από κοινού. Περισσότερες πληροφορίες για αυτό... στο μέλλον!
Θα μπορούσα να κουβεντιάζω με τον Πάμπο ώρες και ώρες. Αλλά ο χρόνος είναι αμείληκτος.
Σ’ ευχαριστώ πολύ Πάμπο για αυτές τις όμορφες στιγμές που μοιράστηκες μαζί μου.